تسمه تایم بهتر است یا زنجیر تایم؟ مسئله این است!

احتمالا این سوال به ذهن شما هم رسیده است. تسمه‌تایم با زنجیرتایم چه تفاوتی با هم دارند؟ در پاسخ به این سوال باید بدانیم هرکدام چه مزایا و معایبی دارند. اما قبل از این بهتر است بدانید هدف از به‌کارگیری هر2 حفظ تایمینگ عملکرد موتور است. به عبارتی عملکرد میل‌سوپاپ و میل‌لنگ توسط تسمه یا زنجیر تایم با هم مرتبط و هماهنگ می‌شود تا موتور به شکل منظم فعالیت کند.

تفاوت اصلی تسمه‌تایم و زنجیرتایم در کیفیت عملکرد و طول عمر است. تسمه‌تایم‌ها در بیرون از موتور نصب می‌شوند. به این معنی که در اغلب موتورها با بازکردن قاب دور آن می‌توان به تسمه‌تایم دسترسی داشت. اما زنجیرها درون موتور قرار دارند و برای دسترسی به آنها باید اصطلاحا سینی جلو موتور را باز کرد.

ضمن این‌که تسمه‌تایم نیاز به نگهداری ندارد. به این معنی که این تسمه بعد از نصب تا زمانی‌که سازنده برای آن تعریف کرده است، نیاز به روغن‌کاری و هر نوع نگهداری دیگری نخواهد داشت. البته تعویض دنده هرزگرد در موتورها که تسمه با آن هم درگیر است و به‌نوعی یک بلبرینگ نیز محسوب می‌شود، تنها موضوعی است که در موتورهای تسمه‌ای شاید نیاز به بازبینی و تعویض داشته باشد. اما زنجیرتایم‌ به‌دلیل ساختار فلزی در آن دسته از قطعات موتور قرار می‌گیرد که نیازمند روغن‌کاری است. البته روغن‌کاری زنجیرهای تایم از طریق مدار روغن موتور انجام می‌شود و نیازی به روغن‌کاری دستی نیست. هم‌چنین در موتورهایی که از زنجیر تایم استفاده می‌کنند، درپوش سینی یا محفظه زنجیر به کمک چسب و واشر کاملا آب‌بندی می‌شود.

از مهم‌ترین تفاوت‌های زنجیر و تسمه‌تایم باید به میزان تولید صدا در آنها اشاره کرد. تسمه‌ها به‌دلیل ساختار لاستیکی در زمان کارکرد و به‌خصوص در فشارهای کششی ناشی از بالا و پایین رفتن دور موتور، صدایی تولید نمی‌کنند. زیرا ساختار آنها یک‌پارچه است. اما زنجیرهای تایم همان‌طور که از اسم آنها پیداست، دارای قطعات و حلقه‌هایی هستند که فواصل تلورانسی و لقی‌های بین آنها باعث می‌شود کمی با سروصدا کار کنند. به همین دلیل موتورهای تسمه‌ای نسبت به موتورهای زنجیری صدای کم‌تری تولید می‌کنند.

البته تا حدود دهه 80 میلای اغلب موتورهای تولید شده در جهان و به‌خصوص موتورهای آمریکایی از زنجیر تایم بهره می‌بردند. زیرا تکنولوژی ساخت تسمه هنوز مانند امروز پیشرفت نکرده بود. در ضمن زنجیرهای تایم عمر بیش‌تری نسبت به تسمه‌تایم‌ها داشتند. هرچند هنوز هم بسیاری از خودروهای موجود در جهان و حتی در ایران هم‌چون برلیانس و نیسان ماکسیما موتورهایی با زنجیرتایم دارند. اما در کل زنجیرهای تایم به‌خصوص در موتورهایی با گشتاور بالا و سرعت بالای موتور در دوران هم‌چون سوپرکارها، کاربرد دارند. زیرا تسمه‌ها دچار نوعی خستگی در پیوست مولکولی خود شده و به همین دلیل قابلیت اعتماد کم‌تری نسبت به زنجیرتایم‌ها دارند. مگر در یک کیلومتر مشخص قطعا با نمونه نو تعویض شوند. اما جالب است بدانید، تقریبا زنجیرهای تایم خراب نمی‌شوند مگر تا زمانی‌که موتور نیاز به تعمیر اساسی داشته باشد. درحالی‌که تسمه‌تایم‌ها معمولا تا زمانی‌که موتور نیاز به تعمیر اساسی داشته باشد تا 3 مرتبه تعویض می‌شوند.

از جمله معایب تسمه‌تایم‌ها باید به احتمال رد کردن دنده‌ها و بر هم خوردن تایم موتور اشاره کرد که ممکن است آسیب‌های جدی به موتور وارد کند. از دیگر معایب زنجیرهای تایم نیز باید به هزینه تعویض بالا آنها اشاره داشت. در کل باید گفت زنجیرهای تایم توان انتقال قدرت و گشتاور بالاتر و طول عمر مفید بیش‌تری نسبت به تسمه‌تایم دارند. هرچند امروز در خودروهای مسابقه‌ای مثل درگسترها، از تسمه‌تایم‌هایی استفاده می‌شود که به‌دلیل کیفیت بسیار بالا قدرت کافی دارند و البته برای خرید بعضی از آنها باید تا بیش از هزار دلار هزینه کنید.

عوامل مختلفی موجب خرابی زودرس تسمه‌تایم می‌شوند که از جمله آنها می‌توان به عدم تنظیم فولی‌ها، لرزش در میل‌لنگ و سفت کارکردن موتور اشاره داشت. شاید از خود بپرسید سفت کارکردن موتور به چه معنایی است؟ درصورتی‌که موتور خودرو تعمیر شده باشد و لقی‌ها یا کلیرانس‌های موتور به‌خوبی تنظیم نشده باشند، موتور با اصطکاک بالا کار می‌کند که هم موجب افزایش دمای موتور و هم ایجاد تنش کششی بالا در تسمه‌تایم می‌شود. شاید باور نکنید، اما یکی از دلایل شایع خرابی زودرس تسمه‌تایم و بعضی دیگر از قطعات متحرک در موتور استفاده از روغن‌موتور نامناسب است!

تسمه‌تایم‌ها در خودروهای مختلف زمان تعویض سفارش شده‌ای از سوی سازنده خودرو دارند. اما به‌طور میانگین این تسمه حدود 60 هزار کیلومتر میهمان موتور است و پس از آن باید تعویض شود. بعضی تصور می‌کنند به‌دلیل این‌که تسمه از نظر ظاهری سالم است، می‌توان بازهم از آن استفاده کرد. اما این‌کار می‌تواند بزرگ‌ترین اشتباهی باشد که در تعمیر و نگهداری از خودرو مرتکب شده‌اید! زیرا تسمه‌تایم معمولا در پایان عمر مفید هم از نظر ظاهری سالم به نظر می‌رسد. ولی ترک‌های ریزی در آن ایجاد شده است که می‌تواند باعث پاره شدن‌اش شود. ضمن این‌که از نظر علم مکانیک (مقاومت مصالح) در مولکول‌های آن نوعی خستگی ایجاد شده است که درنهایت موجب پارگی تسمه خواهد شد و بر اثر تغییر تایم موتور، پیستون با سوپاپ‌ها برخورد می‌کند.